Η πρώτη υπόθεση που διατυπώθηκε για την προέλευση των ευρωπαϊκών αλλά και των ινδικών γλωσσών ήταν η λεγόμενη Ινδό-Ευρωπαϊκή θεωρία, ύστερα από ομοιότητες που διαπιστώθηκαν στις γλώσσες των αντίστοιχων περιοχών. Η Ινδό-Ευρωπαϊκή θεωρία συμπυκνώθηκε γύρω από την υπόθεση Kurgan, της Marija Gimpoutas, με αρχική κοιτίδα την στέπα Kurgan στην Ανατολική Ευρώπη, πάνω από την Κασπία, τον Καύκασο και τη Μαύρη θάλασσα (μωβ περιοχή στην παρακάτω εικόνα)
Στέπα Kurgan
Αυτή όμως η θεωρία δεν μπορεί να συμπεριλάβει πληθυσμούς της Μικρής Ασίας, οι οποίοι φαίνεται να έχουν μια προγενέστερη ύπαρξη από το (5000 π.Χ. που δίνει η υπόθεση Kurgan ως αρχική χρονολογία διασποράς. Έτσι, πρόσφατα διατυπώθηκε μια νέα θεωρία η οποία διευρύνει τα χρονικά όρια της Ινδό-Ευρωπαϊκής οικογένειας κατά τουλάχιστον 1500 χρόνια. Σύμφωνα με τη νέα θεωρία στον τομέα της γλωσσολογίας, την Ανατόλια υπόθεση (Anatolian hypothesis), η οποία προτάθηκε από τον Colin Renfrew (2003), η πρώτο-Ινδό-Ευρωπαϊκή γλώσσα πρωτομιλήθηκε στην Ανατολία. Με την τελευταία της μάλιστα αναθεώρηση αφομοιώνει πλήρως την προηγούμενη θεωρία (υπόθεση Kurgan). Ο Renfrew προτείνει το ακόλουθο σενάριο για την εξάπλωση των ινδοευρωπαϊκών γλωσσών:
Ανατόλια υπόθεση
Πριν από περίπου 8500 χρόνια (6500 π.Χ.) η προ-πρώτο-Ινδό-Ευρωπαϊκή οικογένεια γλωσσών, η οποία εντοπίζεται στην Ανατολία (Μικρή Ασία) χωρίζεται στις γλώσσες πληθυσμών που μετακινούνται κατά σειρά, προς τα Βαλκάνια, την Ανατολική Ευρώπη (κοιλάδα του Δούναβη), την Κεντρική και Βόρεια Ευρώπη, την Ιταλία, την Ισπανία, κλπ. Οι πληθυσμοί που εξαπλώθηκαν στην Ανατολική Ευρώπη σταδιακά θα μετακινηθούν ανατολικότερα μέχρι και την Ινδία. Με αυτήν την έννοια, η Ανατόλια υπόθεση, επικαλύπτει την υπόθεση Kurgan, αλλά διευρύνει πίσω στο χρόνο την προέλευση των πρώτων γλωσσών της Ευρώπης και της Ινδίας.
Παρότι αυτή η θεωρία δεν έτυχε της πιο θερμής υποστήριξης, οι έρευνες δείχνουν ότι η Ανατόλια υπόθεση είναι σωστή. Είχα την καλή τύχη να βρω στο διαδίκτυο μια γλώσσο-χρονολογική μελέτη των Russell D. Gray και Quentin D. Atkinson, η οποία δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Nature, το βασικό σχεδιάγραμμα της οποίας παραθέτω:
Γλώσσο-χρονολογικός χάρτης, σύμφωνα με τους Gray και Atkinson
Όπως φαίνεται στο σχεδιάγραμμα, η πρώτη Ανατόλια γλώσσα είναι τα Χετιτικά, ένα ισόγλωσσο, θα λέγαμε, στην περιοχή της Ανατολίας (Μικρή Ασία), από το οποίο διαμορφώθηκαν οι πρώτες γλώσσες της περιοχής: Τοχαρικά, τα οποία μεταφέρθηκαν ανατολικότερα ως στα σύνορα με την Κίνα, και απετέλεσαν πιθανότατα την πρόγονο γλώσσα των Τούρκων. Αρμένικα και Ελληνικά, και οι υπόλοιπες γλώσσες της Μικρής Ασίας, όπως Λυδικά, Φρυγικά, Καρικά, κοκ. Από αυτές τις πρώτες γλώσσες επιβιώνουν μόνο τα Ελληνικά και τα Αρμενικά. Αυτό καθιστά τα Ελληνικά μαζί με τα Αρμενικά τις αρχαιότερες Ανατόλιες γλώσσες. Σε ό,τι αφορά τα Ελληνικά, σύμφωνα με το παραπάνω σχεδιάγραμμα, πρωτομιλήθηκαν κιόλας πριν περίπου 7000 χρόνια (5000 π.Χ.).
Εκτός από την προαναφερθείσα γλώσσο-χρονολογική έρευνα, η οποία, όπως το όνομά της υπονοεί, βασίστηκε σε γλωσσολογικές διαφοροποιήσεις με την πάροδο του χρόνου, ακόμη πιο πρόσφατα δημοσιεύτηκε μια γενετική έρευνα από την Patricia Balaresque (2010), σύμφωνα με την οποία αναγνωρίστηκε ένα γονίδιο το οποίο αποτελεί το κοινότερο και αρχαιότερο γονίδιο των Ευρωπαϊκών πληθυσμών, και του οποίου η καταγωγή μας πηγαίνει πίσω στην Ανατολία (Μικρή Ασία):
Εξάπλωση του γονιδίου R1b1b2 σύμφωνα με την Balaresque
Ο παραπάνω χάρτης δείχνει τη διασπορά του συγκεκριμένου γονιδίου που ξεκινάει από την Μικρή Ασία (ισόχρονη με τα πιο σκούρα χρώματα). Σύμφωνα με την ίδια την Balaresque:
‘‘Η (γενετική) συνεισφορά παλαιολιθικών κυνηγών και νεολιθικών αγροτών στους σύγχρονους Ευρωπαϊκούς πληθυσμούς υπήρξε ένα θέμα έντονης συζήτησης. Ωστόσο, το γονίδιο R1b1b2 (R-M269) είναι το πιο κοινό γονίδιο στο Y- χρωμόσωμα της Ευρωπαϊκής οικογένειας, αυξανόμενο σε συχνότητα από Ανατολή προς Δύση, και το οποίο βρίσκεται σε 110 εκατομμύρια Ευρωπαίους άνδρες… Η γεωγραφική του κατανομή εξηγείται από μία μοναδική εξάπλωση από την εγγύς Ανατολή, μέσω της Μικρής Ασίας, κατά τη Νεολιθική περίοδο. ’’
Όλα τα παραπάνω στοιχεία συνηγορούν ότι η μεγάλη γλωσσική οικογένεια της Ευρώπης και της Ινδίας κατάγεται από την Μικρή Ασία πριν από 9000 χρόνια. Τα Ελληνικά αποτελούν (μαζί με τα Αρμενικά) την αρχαιότερη ζώσα διάλεκτο, καθώς οι άλλες πρωτο- Ανατόλιες διάλεκτοι έχουν εκλείψει. Αυτά τα νέα επιστημονικά δεδομένα επιβεβαιώνουν τις πεποιθήσεις μας σχετικά με την καταγωγή της γλώσσας μας. Αλλά ας σταματήσουμε το ταξίδι μας κάπου εδώ. Η αρχαιότερη γλώσσα του κόσμου πιστεύω πως είναι η γλώσσα της αλήθειας. Και αυτήν τη γλώσσα πρέπει να μαθαίνουμε και να καταλαβαίνουμε όλοι. Σε ό,τι αφορά τη δική μας γλώσσα, μπορούμε να είμαστε περήφανοι, αφού είναι η αρχαιότερη όλων των ‘ινδοευρωπαϊκών’ γλωσσών, με μια ιστορία που ανάγεται πίσω στα 7000 χρόνια. Ας είναι αυτό, προς το παρόν τουλάχιστον, αρκετό…